Nâng cao chất lượng kiểm nghiệm để phục vụ xuất khẩu sầu riêng

Siết chặt quy trình kiểm nghiệm, bảo vệ uy tín hàng Việt

Sau giai đoạn bùng nổ năm 2024 với kim ngạch 3,3 tỷ USD, sầu riêng trở thành "ngôi sao" của ngành trái cây Việt Nam, chiếm gần 46% tổng giá trị xuất khẩu rau quả cả nước. Trong đó, thị trường Trung Quốc chiếm tới 97% tổng lượng sầu riêng xuất khẩu.

Tuy nhiên, bước sang năm 2025, ngành hàng này đối mặt cú sốc lớn. Chỉ trong 4 tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam chỉ đạt khoảng 183 triệu USD, giảm tới hơn 60% so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc Trung Quốc siết chặt kiểm tra an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và tăng cường xét nghiệm dư lượng kim loại nặng.

Một phần khác đến từ năng lực kiểm nghiệm trong nước chưa ổn định, dẫn tới thời gian chờ kết quả kéo dài, làm chậm tiến độ giao hàng. Nhiều doanh nghiệp phản ánh việc chờ kết quả kiểm nghiệm khiến sầu riêng chín vượt thời hạn bảo quản, buộc phải tiêu thụ nội địa với giá thấp.

Trước những biến động mạnh của thị trường sầu riêng, ngày 24/10 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung vừa yêu cầu các phòng kiểm nghiệm được Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) công nhận đủ điều kiện phải hoạt động hết công suất, bảo đảm thông suốt cho hoạt động xuất khẩu.

Theo chỉ đạo của Thứ trưởng Hoàng Trung, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cần rà soát toàn bộ các trung tâm kiểm nghiệm đang được GACC công nhận; xác định rõ đơn vị còn hoạt động, đơn vị tạm dừng, cũng như năng lực kiểm tra thực tế với các chỉ tiêu đặc biệt như Cadimi và Vàng O.

Thứ trưởng nhấn mạnh, các trung tâm kiểm nghiệm phải thực hiện nghiêm túc, chính xác và nhanh chóng toàn bộ quy trình, từ lấy mẫu, tiếp nhận, phân tích đến trả kết quả. "Việc kiểm nghiệm phải tránh tối đa sai sót, vì chỉ một lỗi nhỏ cũng có thể làm ảnh hưởng uy tín của hàng sầu riêng Việt Nam tại thị trường quốc tế," ông Hoàng Trung nói.

Theo ông Phạm Văn Duy, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, hiện Việt Nam có 24 phòng kiểm nghiệm được GACC công nhận phục vụ kiểm tra dư lượng Cadimi và Vàng O, với tổng công suất xử lý khoảng 3.200 mẫu/ngày. Về lý thuyết, con số này đủ đáp ứng nhu cầu thực tế. Tuy nhiên, nhiều phòng thử nghiệm đang tạm ngừng do bảo trì, sửa chữa hoặc chờ đánh giá công nhận lại, khiến hệ thống bị "nghẽn mạch" cục bộ.

Việc Trung Quốc yêu cầu kiểm soát nghiêm ngặt chỉ tiêu Cadimi (kim loại nặng tích tụ trong đất) và Vàng O (phẩm màu bị cấm sử dụng trong nông sản) đã tạo áp lực lớn cho toàn chuỗi xuất khẩu. Nếu quy trình kiểm nghiệm trong nước không đảm bảo, doanh nghiệp có thể bị trả hàng hoặc đình chỉ thông quan, kéo theo thiệt hại lớn cho cả ngành.

Cơ hội phục hồi từ xuất khẩu chế biến và đa dạng hóa thị trường

Dù gặp khó với hàng tươi, xuất khẩu sầu riêng chế biến, đông lạnh của Việt Nam lại đang tăng mạnh. Trong quý I/2025, Việt Nam xuất khoảng 8.700 tấn sầu riêng đông lạnh, tăng hơn 60% so với cùng kỳ 2024, đạt giá trị hơn 31 triệu USD.

Các chuyên gia nhận định, đây là hướng đi khả thi giúp ngành giảm phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc và kéo dài thời gian tiêu thụ sản phẩm. Cùng với đó, nhu cầu sầu riêng tại các thị trường mới như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, UAE… đang tăng nhanh, mở ra cơ hội mở rộng xuất khẩu cho Việt Nam.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay Việt Nam đã được Trung Quốc phê duyệt 829 mã vùng trồng và 131 cơ sở đóng gói sầu riêng. Bộ cũng đang tiếp tục làm việc với phía bạn để mở rộng thêm vùng trồng, đồng thời thúc đẩy công nhận thêm các phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn nhằm giảm tải cho hệ thống hiện nay.

Nếu các "nút thắt" về kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc và chất lượng được tháo gỡ, nhiều chuyên gia dự báo kim ngạch xuất khẩu sầu riêng năm 2025 có thể phục hồi đạt mốc 5 tỷ USD, tiếp tục khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ sầu riêng thế giới.

Theo Thứ trưởng Hoàng Trung, để tận dụng cơ hội này, các đơn vị kiểm nghiệm cần "vào guồng" ngay, hoạt động hết công suất, nâng cao tính chính xác và tốc độ trả kết quả. Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường phối hợp chặt với các địa phương, doanh nghiệp, đảm bảo mẫu kiểm nghiệm được xử lý kịp thời, tránh dồn ứ.

Bên cạnh đó, Bộ cũng yêu cầu tăng cường đào tạo và hướng dẫn doanh nghiệp, hợp tác xã, nhà vườn về quy trình kiểm soát chất lượng, sử dụng phân bón hợp lý để tránh tích tụ Cadimi, tuân thủ quy định về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Đồng thời, ngành nông nghiệp cũng đang đẩy nhanh chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, giảm phát thải, tăng giá trị xuất khẩu bền vững, phù hợp với xu hướng tiêu dùng và yêu cầu nhập khẩu của các thị trường lớn.

Từ câu chuyện của sầu riêng có thể thấy rõ, năng lực kiểm nghiệm không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà là "chìa khóa chiến lược" quyết định thành bại của xuất khẩu nông sản. Khi các phòng thí nghiệm vận hành hiệu quả, quy trình kiểm soát chất lượng chặt chẽ, hàng Việt Nam mới đủ sức cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn cao của những thị trường khó tính.

Việc Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu hệ thống kiểm nghiệm hoạt động hết công suất không chỉ nhằm tháo gỡ khó khăn trước mắt, mà còn hướng tới xây dựng chuỗi giá trị nông sản an toàn - minh bạch - bền vững, để trái sầu riêng Việt Nam không chỉ đứng vững tại Trung Quốc mà .

Theo Chinhphu.vn