Hiện nay, một số mạng xã hội xuất hiện hướng dẫn không rõ nguồn gốc về cách tự chữa bệnh COVID-19 tại nhà hoặc biểu hiện đau, sốt cao do các nguyên nhân khác. Đáng chú ý, có hướng dẫn khuyên sử dụng liều paracetamol tối đa mà nếu làm theo sẽ dẫn đến nguy cơ ngộ độc cho người sử dụng.
Ngày 21/7, TS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, trước tình hình dịch Covid-19 đang gia tăng số lượng người bệnh cùng với các biểu hiện đau hoặc sốt cao do các nguyên nhân khác tại gia đình cần được chữa ban đầu, nhu cầu sử dụng các thuốc giảm đau, hạ sốt tăng lên. Trên mạng xã hội đã xuất hiện các hướng dẫn không rõ nguồn gốc về cách tự chữa bệnh Covid-19 tại nhà.
Theo nội dung lan truyền trên mạng, "bài thuốc" trị Covid-19, với ghi chú "xông và uống thuốc đều trong 7 ngày sẽ khỏi".
Theo "bài thuốc" ngày, ngay từ ngày một khi cơ thể xuất hiện mệt mỏi, đau nhức chân tay là phải uống paracetamol (thuốc hạ sốt) ngày 3 lần, mỗi lần 2 viên.
2 ngày tiếp theo, khi xuất hiện thêm các triệu chứng như sốt nhẹ hoặc sốt cao, đau nhức, tiếp tục duy trì liều paracetamol ngày 6 viên chia 3 lần, kết hợp xông ở những ngày tiếp theo.
Nhìn vào "bài thuốc" đang lan truyền này, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai cảnh báo, nguy cơ quá liều và ngộ độc paracetamol rất dễ xảy ra, do hướng dẫn khuyên liều sử dụng tối đa. Hơn nữa, đây cũng không phải là bài thuốc chính thống. Bộ Y tế đã ra phác đồ điều trị Covid-19 với từng giai đoạn bệnh cụ thể.
TS Nguyên cho biết, paracetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là thuốc có tác dụng giảm đau, hạ sốt mức độ trung bình. Ngộ độc paracetamol là nguyên nhân gây ngộ độc thường gặp nhất ở các nước phát triển. Ở Việt Nam, ngộ độc cấp paracetamol đã trở thành nguyên nhân ngộ độc thường gặp.
Ngộ độc paracetamol có thể xảy ra do lạm dụng thuốc, dùng sai dẫn tới quá liều mà không biết khi giảm đau, hạ sốt tại nhà. Trường hợp này rất dễ xảy ra, thường với người sốt cao, kéo dài, đau nhiều, đau mạn tính... Do các biểu hiện ngộ độc paracetamol rất kín đáo, thậm chí vài ngày đầu nếu không xét nghiệm theo dõi thì không thể biết, khi được phát hiện đã muộn, tổn thương gan, thậm chí suy gan cấp, hôn mê gan và tử vong.
Vì thế, với hướng dẫn liều tối đa, dùng trong nhiều ngày như "đơn thuốc" lan truyền trên mạng rất dễ dẫn đến nguy cơ ngộ độc paracetamol.
Ngộ độc paracetamol do một trong hai nhóm nguyên nhân. Thứ nhất là do chủ động uống quá liều tự tử (thường được phát hiện sớm, điều trị kịp thời) và thứ hai là do lạm dụng thuốc, dùng sai, dẫn tới quá liều. Trường hợp thứ hai thường xảy ra, nhất là với người sốt cao, kéo dài, đau nhiều, đau mạn tính... Do các biểu hiện ngộ độc paracetamol rất kín đáo, thậm chí vài ngày đầu nếu không xét nghiệm theo dõi thì không thể biết, nên khi được phát hiện, đã muộn. Điều này gây tổn thương gan, thậm chí suy gan cấp, hôn mê gan và tử vong.
Paracetamol là thuốc thuộc diện không phải kê theo đơn, tức là người dân có thể tự mua ở hiệu thuốc để chữa các biểu hiện đau, sốt do các nguyên nhân thông thường hoặc xử trí ban đầu trước khi tới bệnh viện. Trên thị trường mỗi nước, có thể có tới hàng trăm biệt dược có tên gọi khác nhau có chứa thành phần chính là paracetamol, trong đó với dạng viên có hàm lượng paracetamol, mỗi viên phổ biến là 500mg. Ngoài ra, thuốc có thể ở dạng viên đặt hậu môn, gói bột hoặc xy-rô. Các sản phẩm thuốc có thể chứa paracetamol đơn thuần hoặc thành phần khác ngoài paracetamol là các thuốc giảm đau khác phối hợp, như các chất dạng thuốc phiện (như codein, tramadol), hoặc các thuốc loại kháng histamine như chlorpheniramine, thuốc co mạch giúp giảm ngạt mũi như phenylephrine, các thuốc giảm ho như dextromethorphan, codein.
Một trường hợp ngộ độc paracetamol được điều trị tại Trung tâm chống độc (BV Bạch Mai)
Mặc dù có tên gọi khác nhau nhưng về bản chất, tất cả sản phẩm trên có thành phần tương tự, người dân rất dễ dùng cùng lúc hoặc liên tiếp nhiều sản phẩm khi bệnh không đỡ, kéo dài hoặc muốn dùng nhiều thuốc để có tác dụng mạnh, dẫn tới tổng liều paracetamol hằng ngày vượt quá quy định và bị ngộ độc mà không hay biết.
Tại Trung tâm chống độc (BV Bạch Mai) đã từng tiếp nhận bệnh nhân đang dùng thuốc chữa động kinh, khi dùng thêm paracetamol liều 2 gam/ngày đã dẫn tới viêm gan; bệnh nhân tự dùng paracetamol quá liều để hạ sốt dẫn tới ngộ độc, viêm gan, hôn mê gan, sau đó tử vong.
Để sử dụng paracetamol an toàn, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo, với người trưởng thành mỗi ngày chỉ nên dùng 2 đến 3 viên paracetamol loại 500mg. Người bệnh cần biết rõ tên và thành phần các thuốc đang dùng và dùng đúng hướng dẫn.
Luôn luôn chú ý đến các loại thuốc khác đang dùng (đặc biệt một số thuốc chữa bệnh lao hoặc động kinh làm tăng độc tính của paracetamol) và thể trạng của người bệnh dễ bị ngộ độc paracetamol (lạm dụng rượu, gầy yếu, suy nhược, ăn kém, nhiễm trùng nặng hoặc các bệnh gây suy mòn).
Luôn kết hợp các biện pháp khác an toàn hơn để hạ sốt, giảm đau như nới rộng quần áo, chườm, tắm nước ấm, uống đủ nước… Khi bệnh không đỡ hoặc có biểu hiện bất thường thì cần tới cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra.
Thiên Trường
