Một thực tế, báo trực tuyến ngày càng áp đảo báo giấy. Không giống như sách giấy vẫn còn một số lợi thế khi so với sách điện tử , độc giả bây giờ ngày càng chuộng các thông tin, phân tích bình luận nhanh và gọn từ báo trực tuyến, trong đó bao gồm cả báo điện tử. Và công nghệ đã tiếp sức cũng như tạo ra nhiều thách thức cho người làm báo trực tuyến.
Thời của dữ liệu
Dù là dưới dạng tin tức hay phân tích bình luận, một bài báo về chủ đề kinh tế rất cần có các con số, dữ liệu để minh họa. Chẳng hạn, một bài báo đưa tin tường thuật, đi kèm với các thông tin là các số liệu hiện tại.
Nhưng sẽ là hấp dẫn hơn nếu kết nối với các số liệu quá khứ hay dự báo từ một nguồn đáng tin cậy nào đó. Thí dụ, khi đưa tin về việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) điều chỉnh chính sách lãi suất hay mua tài sản trên thị trường, xâu chuỗi lại với các sự kiện tương tự trong quá khứ sẽ giúp người đọc hình dung được bức tranh lớn hơn.
Vai trò của dữ liệu còn quan trọng hơn trong các bài báo dạng phân tích bình luận. Bởi để thuyết phục được người đọc, các luận điểm nêu ra phải được chứng minh hay minh họa bằng các luận chứng, cụ thể là các con số. Ngày nay, thách thức ở chỗ lựa chọn nguồn và các con số, sau đó xử lý chúng.
Thí dụ, cũng là thông tin về GDP của một quốc gia, nhưng cũng cần đối chiếu từ cơ quan thống kê của quốc gia đó, các định chế tài chính như Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), hay các nguồn cung cấp thông tin chuyên nghiệp như Reuters, Bloomberg.
Việc phân tích bình luận các dữ liệu thứ cấp với góc nhìn độc đáo, mới mẻ cũng đã là sự khác biệt giữa những tác giả trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, có những tác giả còn tiến thêm một bước, là từ các nguồn dữ liệu sơ cấp, thứ cấp họ tạo ra một bộ dữ liệu mới, từ đó phân tích bình luận trên cơ sở này.
Có những trường hợp nguồn dữ liệu phức tạp, phải biết sử dụng một phần mềm xử lý số liệu nào đó để lọc bỏ (clean), sử dụng các thống kê mô tả cơ bản để phân tích. Thí dụ, một tác giả muốn bình luận thị trường cryptocurrencies, có thể tải về hàng Gb dữ liệu giao dịch, đồng thời có thể tìm hiểu cảm nhận của nhà đầu tư, những người quan tâm trên thị trường.
Xu hướng phân tích chữ viết (text) để tìm hiểu về cảm nhận, xu hướng là một chủ đề đã và đang phổ biến. Muốn vậy, phải biết dùng các công cụ để thu thập (crawling) và xử lý, như ngôn ngữ lập trình Python hay R chẳng hạn.
Hấp dẫn qua cách trình bày
Những năm gần đây, việc sử dụng các phương tiện như máy tính, máy tính bảng, điện thoại thông minh để đọc báo trực tuyến là xu hướng ngày càng phổ biến. Đối với người dùng, bên cạnh nội dung hay, cách trình bày bắt mắt cũng là yêu cầu rất quan trọng.
Ảnh minh họa
Bởi vậy, các đơn vị sản xuất phải đầu tư nhiều cho việc minh họa các dữ liệu một cách hấp dẫn nhất có thể. Chẳng hạn việc thiết kế minh họa các bảng biểu. Trong số các công nghệ mới hiện nay, có một công cụ làm tốt việc này là tương tác thực (interactive).
Thí dụ, biểu đồ tăng trưởng GDP của một quốc gia trong vòng 20 năm qua trên phiên bản trực tuyến, khi người dùng dịch chuyển con trỏ đến đâu trên biểu đồ hiện dữ liệu đến đó. Ngoài ra, một số báo còn có mục dữ liệu trực quan sinh động aka. data visualization để người dùng có thể nhìn các thông tin sự kiện qua dữ liệu đã được trình bày hấp dẫn.
Việc minh họa các bảng biểu dưới các dạng khác nhau, tối ưu màu sắc, kích cỡ so với thiết bị của người dùng (responsive) cũng là thách thức với những người làm kỹ thuật. Thí dụ, người dùng có nhiều lựa chọn khác nhau trong việc thay đổi định dạng biểu đồ, ẩn hay cho hiện chỉ số mà mình quan tâm.
Thí dụ, khi đọc bài viết về một chỉ số chứng khoán quốc tế như S&P500, nhìn các bước giá nhưng cũng có thể cho ẩn hiện những thời điểm có các chính sách quan trọng như quyết định của Fed.
Kiềng ba chân
Sức hút của một bài báo kinh tế trực tuyến ngày nay không chỉ ở tính thời sự, những phân tích sắc bén, còn phải được trình bày hấp dẫn bắt mắt. Bởi cả 3 yếu tố này mới tạo nên được sức hút của một bài báo. Hai yếu tố đầu tiên là truyền thống và phụ thuộc nhiều vào kỹ năng cũng như kinh nghiệm của người viết. Yếu tố cuối cùng là sự kết hợp giữa người viết và đội ngũ kỹ thuật của tòa soạn.
Vì để có được các minh họa hấp dẫn, quan trọng phải có dữ liệu đầu vào và cái này phụ thuộc vào khả năng thu thập xử lý trước đó của tác giả. Khi có được bộ dữ liệu rồi, bước tiếp theo mới là khâu xử lý kỹ thuật của tòa soạn.
Việc sử dụng hình ảnh để minh họa trong các bài báo kinh tế có lẽ vẫn là chủ đạo, nhưng xu hướng áp dụng công nghệ để khiến bài báo trực tuyến hấp dẫn người đọc hơn là điều các tòa soạn nên cân nhắc.
Nếu kết hợp được cả 3 yếu tố là tính thời sự, phân tích độc đáo và minh họa bắt mắt sẽ là như kiềng 3 chân, tạo nên giá trị vững chắc của bài báo. Có điều cái nào quan trọng hơn giữa nội dung và hình thức, khó có câu trả lời giống nhau.
Biết đâu số lượng độc giả quan tâm đến chất lượng nội dung lại ít hơn lượng độc giả quan tâm đến hình thức hay các thủ thuật, hoặc công nghệ marketing online có thể tác động đến số lượt đọc bài báo, từ đó ảnh hưởng đến các chỉ số KPI của tòa soạn.
Làm hài lòng tất cả mọi người là điều không tưởng. Do đó, ứng dụng nhiều công nghệ hay không trong báo trực tuyến là chính sách riêng của từng tờ báo.
TS. Võ Đình Trí
