Thương mại điện tử (TMĐT) phát triển, hàng loạt sàn giao dịch điện tử hình thành đã tạo động lực cho DN, người tiêu dùng mua sắm và giao dịch nhiều hơn. Hiện nay số lượng khách hàng truy cập mua sắm trên các sàn tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ giao nhận trong chuỗi logistics cho TMĐT vẫn “ì ạch” so với nhu cầu thực tế.
Nút thắt cổ chai nằm ở khâu giao nhận hàng
Nhìn nhận khâu giao nhận hàng hiện nay là "nút thắt cổ chai" trong phát triển thương mại điện tử (TMĐT), ông Trần Ngọc Thái Sơn - Tổng Giám đốc Công ty CP Tiki - nhấn mạnh
Hình thức vận chuyển dựa vào phương tiện xe máy mang tính đơn lẻ, chưa thực sự hiệu quả và lãng phí
Ông Trần Ngọc Thái Sơn dẫn mô hình logistics của Amazon (Mỹ), Coupang (Hàn Quốc) cho thấy thay vì tập hợp hàng trăm đơn hàng để giao từ điểm A đến điểm B thì các nền tảng trên tập trung hàng tại các kho bãi được quy hoạch cụ thể với diện tích lớn. Bằng cách này, 100 đơn hàng có thể tối ưu hóa để giảm chỉ còn 20 chuyến hàng.
"Logistics là xương sống của nền kinh tế và là ngành công nghiệp hàng trăm tỉ USD ở Việt Nam đang chứng kiến tốc độ tăng trưởng chóng mặt. Tuy nhiên, logistics tại Việt Nam chưa thực sự hiệu quả.
Đơn cử, với một đơn hàng có giá trị 10 đồng, chi phí logistics có thể lên đến 2,5 đồng. Vì vậy, để logistics trong TMĐT hiệu quả hơn, không chỉ áp dụng công nghệ mà còn cần xây dựng và phát triển kho bãi, từ đó cắt giảm các lớp trung gian, đẩy nhanh thời gian xử lý hàng hóa, giảm chi phí logistics" - đại diện Tiki nói.
Theo đánh giá của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), cũng như của Bộ Công Thương, tốc độ tăng trưởng của lĩnh vực này hiện nay khoảng 30%, và dự đoán tốc độ này sẽ được duy trì liên tục trong giai đoạn 2019 - 2025. TMĐT phát triển, hàng loạt sàn giao dịch điện tử hình thành đã tạo động lực cho doanh nghiệp, người tiêu dùng mua sắm và giao dịch nhiều hơn. Hiện nay số lượng khách hàng truy cập mua sắm trên các sàn tăng trưởng ấn tượng với khoảng 3,5 triệu lượt khách/ngày. Tuy nhiên hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ giao nhận trong chuỗi logistics cho TMĐT vẫn “ì ạch” so với nhu cầu thực tế.
Ông Lê Bá Linh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Facific Foods (sở hữu thương hiệu nước mắm Mami đứng tốp 1 thế giới trên kênh Amazon), cho hay từ kinh nghiệm bán hàng trên Amazon có thể rút ra 2 điểm yếu của TMĐT Việt Nam là "giao hàng chậm và sản phẩm còn thiếu xác thực" (không đúng như người bán giới thiệu - PV).
"Giao hàng chậm là do hệ thống logistics chưa theo kịp nhu cầu, đặc biệt là hệ thống kho hàng. Chẳng hạn, người dùng ở Đà Nẵng đặt hàng, muốn giao nhanh thì hàng phải có sẵn hàng tại chỗ, còn chuyển từ kho ở TP HCM ra thì không thể nhanh được. Trong khi đó, người dùng hiện nay muốn được giao nhanh và đúng giờ, tốt nhất là trong vòng 24 giờ và tối đa là 2 ngày. Nếu thời gian giao hàng kéo dài 3-4 ngày, chắc chắn sự hài lòng của khách hàng sẽ giảm. Tuy vậy, để đầu tư được hệ thống kho bãi rộng khắp các địa phương cần vốn lớn nên không phải muốn là làm được ngay" - ông Linh phân tích.
Quy hoạch hạ tầng hoạch logictics: Câu chuyện dài
Nhu cầu về kho bãi, giao nhận của các doanh nghiệp hiện nay quá lớn nhưng chưa được đáp ứng đầy đủ. “Nút thắt cổ chai” lớn trong phát triển TMĐT hiện nay nằm ở khâu giao nhận hàng, bởi chúng ta đang dựa nhiều vào dịch vụ vận chuyển bằng xe máy. Việc vận chuyển bằng hình thức này mang tính đơn lẻ, chưa thực sự hiệu quả và lãng phí. Bên cạnh đó chúng tôi hiện nay phải đi thuê lại các cơ sở thứ cấp bậc 2, bậc 3 để mở rộng các trung tâm logistics, tuy nhiên lại bị vướng thủ tục hành chính không triển khai được. Vì vậy, chúng tôi phải thuê lại dài hạn nhà xưởng và bỏ rất nhiều tiền để điều chỉnh, sửa chữa lại để có một trung tâm logistics hoàn chỉnh”.
Trước sự phát triển nhanh chóng của thị trường, mạng lưới kho vận trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu đối với ngành TMĐT
Ông Nguyễn Ngọc Dũng, Phó chủ tịch Hiệp hội VECOM) cho biết: “cùng với sự phát triển TMĐT thì dịch vụ logistics cũng phải tăng trưởng tương ứng để kịp thời vận chuyển hàng hóa từ người bán đến người mua. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, thị trường chủ yếu là các đơn vị giao nhận, chuyển phát... trong nước có quy mô nhỏ, chưa thể đáp ứng nhu cầu của thị trường nếu TMĐT bứt phá mạnh mẽ trong thời gian tới. Còn doanh nghiệp logistics phục vụ TMĐT có quy mô lớn, có đầu tư công nghệ hiện đại với mạng lưới phủ kín khắp các tỉnh, thành trên cả nước cũng còn khá khiêm tốn”.
Bên cạnh đó các chuyên gia về TMĐT cho biết hiện nay tỷ lệ chi phí dành cho dịch vụ logistics và chuyển phát tại Việt Nam còn khá cao trong các giao dịch sản phẩm hữu hình của TMĐT. Ngoài ra, người tiêu dùng ít nhiều còn e ngại về thời gian giao hàng không đúng cam kết, khó truy vết người bán hay khâu trả lại hàng còn nhiều phức tạp. Kết quả là giá mua hàng trực tuyến không thấp hơn nhiều so với mua hàng theo phương thức truyền thống. Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tốc độ tăng trưởng của TMĐT.
Thị trường TMĐT của Việt Nam đã đi vào quỹ đạo của sự tăng trưởng nhanh chóng. Các DN TMĐT lớn đang đối mặt với áp lực phải đáp ứng nhu cầu mua hàng cực kỳ đa dạng của người tiêu dùng. "Đơn hàng trên sàn TMĐT rất đa dạng về chủng loại lẫn kích thước. Việc xử lý và giao hàng đối với đơn hàng sách khác hẳn so với giao hàng và lắp đặt một thiết bị điện gia dụng như tủ lạnh, máy giặt.
Chính vì vậy, hệ thống logistics cần được xây dựng và phát triển theo nhu cầu đa dạng trong xử lý và giao vận hàng hóa. Các nền tảng trực tuyến tại Việt Nam đã dần hướng đến đầu tư vào không chỉ là kho hàng - nơi lưu trữ hàng hóa đơn thuần mà còn cả quy trình, thiết bị và công nghệ để phân loại, xử lý, vận chuyển nhiều loại hàng hóa khác nhau. Ngoài ra, các đơn vị cung cấp dịch vụ logistics bên thứ ba cũng đang tích cực đầu tư vào kho bãi và đội vận chuyển" - đại diện Tiki cho hay.
Ông Trần Tuấn Anh, Giám đốc điều hành Shopee Việt Nam, cũng thừa nhận trước sự phát triển nhanh chóng của thị trường, mạng lưới kho vận trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu đối với ngành TMĐT. Trong đó, quá trình giao nhận và hệ thống kho hàng là những mắt xích quan trọng nhất nhằm bảo đảm dòng chảy hàng hóa online.
Với DN nhỏ tham gia TMĐT, việc xử lý điểm nghẽn trong logistics lại càng khó khăn hơn. Ông Nguyễn Mạnh Tấn, Giám đốc marketing Haravan (công ty cung cấp giải pháp TMĐT và bán lẻ), cho hay TMĐT Việt Nam phát triển chưa lâu, tỉ lệ người mua hàng không nhận khá cao, khoảng 4%-5% đối với gian hàng của các thương hiệu uy tín và 15% với những gian hàng còn lại. Mỗi đơn hàng hoàn lại đều là đơn hàng lỗ bởi phát sinh nhiều chi phí để xử lý sau đó.
Các chuyên gia về TMĐT lưu ý DN logistics tại Việt Nam phải chuyển đổi, phát triển trên nền tảng chuyển đổi số, đầu tư lớn về mặt công nghệ. Bởi với các giải pháp truyền thống, việc đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường là không thể.
Ngọc Linh
