Để có những thành công gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đã trải qua một loạt thăng trầm, với những giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng, sau đó là những giai đoạn chậm lại. Đó gọi là những “Mùa đông AI” và “Mùa xuân AI”.
Những “Mùa đông AI”
Trí tuệ nhân tạo (AI) đã đạt được những tiến bộ vượt bậc trong vài thập kỷ qua, với nhiều đột phá trong các lĩnh vực như thị giác máy tính, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, xử lý âm thanh và người máy. Tuy nhiên, để có những thành công gần đây, AI cũng đã trải qua một loạt thăng trầm, với những giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng, sau đó là những giai đoạn chậm lại do bị cắt giảm giảm nguồn tài trợ. Những sự phát triển chậm lại này thường được gọi là “Mùa đông AI”.
“Mùa đông AI” là giai đoạn giảm sự quan tâm, giảm tài trợ và đầu tư vào nghiên cứu, phát triển trí tuệ nhân tạo. Thuật ngữ này lần đầu tiên được sử dụng giữa những năm 1980, khi sự cường điệu hoá và phấn khích quá sớm xung quanh AI bắt đầu tan biến, nguồn tài trợ và đầu tư vào lĩnh vực này bắt đầu giảm. Trong “Mùa đông AI”, nhiều nhà nghiên cứu AI rời bỏ lĩnh vực này vì các công ty và tổ chức ít muốn đầu tư vào các dự án AI mới.
“Mùa đông AI” đầu tiên xảy ra vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980, khi các thành tựu nghiên cứu AI không kéo dài được sự phấn khích của những người ủng hộ. Lĩnh vực nghiên cứu AI vào thời gian này thiếu tiến bộ, hiếm đột phá và không có khả năng cung cấp các ứng dụng thực tế đáp ứng kỳ vọng cao mà những người đam mê AI ban đầu đặt ra. Sự suy giảm tài trợ, suy giảm đầu tư và quan tâm đến AI kéo dài cho đến giữa những năm 1980.
“Mùa đông AI” thứ hai xảy ra vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, khi nghiên cứu ứng dụng AI một lần nữa không đáp ứng được kỳ vọng, mặc dù có những tiến bộ đáng kể trong các lĩnh vực như học máy và thị giác máy tính. Lần này, sự suy giảm do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm những hạn chế của các hệ thống AI đang có, sự phức tạp của các bài toán mà AI đang cố gắng giải quyết và việc các nhà nghiên cứu không thể đạt được tiến bộ có ý nghĩa lớn.
Sau đó, AI đã trải qua một số “Mùa đông vi mô”, với những sự suy giảm đầu tư và sự hồi sinh mối quan tâm khi xuất hiện kĩ thuật mới xảy ra thường xuyên. Những “Mùa đông vi mô” này phần lớn do kết hợp của sự cường điệu quá mức từ giới truyền thông với những kỳ vọng nghiên cứu không thực tế và việc các hệ thống AI không có khả năng thực hiện lời hứa với các nhà đầu tư.
“Mùa đông AI” gần đây nhất bắt đầu vào cuối những năm 2010, cũng do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm giảm tài trợ cho nghiên cứu và phát triển AI bởi khủng hoảng kinh tế toàn cầu, chậm phát triển các công nghệ AI mới và giảm số lượng các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực AI do bị hấp dẫn bởi các mảng công nghệ đột phá khác. Tuy nhiên, “Mùa đông” lần này nay ngắn hơn so với những “Mùa đông” trước và lĩnh vực AI đã hồi phục mạnh mẽ kể từ sự ra mắt đại chúng của công nghệ học sâu (deep learning) vào năm 2012.
Bất chấp những thất bại mà AI đã trải qua trong quá khứ, lĩnh vực này vẫn là một trong những lĩnh vực khoa học và công nghệ máy tính phát triển nhanh chóng, thú vị nhất. Những tiến bộ đạt được trong vài thập kỷ qua đã dẫn đến các đột phá trong nhiều lĩnh vực con như xử lý âm thanh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và thị giác máy tính, đồng thời cho phép phát triển các công nghệ mới như ô tô tự lái, trợ lý ảo thông minh, người máy, phần mềm thế hệ 2..., cũng như nâng tầm nhiều ngành khoa học khác.
“Mùa xuân AI” đang tới
AI đang lại một lần nữa đang nhận được nhiều sự quan tâm, đầu tư với những phát kiến mạnh mẽ, đáng kinh ngạc khiến nhiều chuyên gia tin rằng chúng ta đang trên đường lên đỉnh của một “Mùa xuân AI”.
“Mùa xuân AI” là giai đoạn gia tăng đầu tư, xuất hiện nhiều thành tựu vượt bậc và xã hội cũng dành các mối quan tâm đặc biệt đến trí tuệ nhân tạo. “Mùa xuân AI” được đặc trưng bởi sự thay đổi cả về chất và về lượng của những đột phá trong nghiên cứu, trong phát triển công nghệ AI mới và thương mại hóa các ứng dụng AI.
Có một số yếu tố đang góp phần vào “Mùa xuân AI” sắp tới, bao gồm những tiến bộ trong thuật toán học máy, dữ liệu lớn và sức mạnh tính toán ngày càng sẵn có cũng như số lượng ứng dụng AI trong thế giới thực ngày càng gia tăng. Đặc biệt, những đột phá gần đây trong lĩnh vực học sâu cho phép phát triển các hệ thống AI rất phức tạp và tinh vi, là động lực chính cho sự hồi sinh này.
Một trong những khía cạnh thú vị nhất của “Mùa xuân AI” sắp tới là sự quan tâm ngày càng tăng trong việc phát triển các ứng dụng AI cho các vấn đề của thế giới thực. Từ chăm sóc sức khỏe, tài chính, giáo dục đến vận tải và bán lẻ, AI đang được áp dụng trong ngày càng nhiều ngành công nghiệp và được sử dụng để giải quyết nhiều vấn đề cấp bách nhất mà xã hội ngày nay đang phải đối mặt. Ví dụ, AI đang được sử dụng để cải thiện độ chính xác của chẩn đoán y tế, phát hiện và ngăn chặn gian lận tài chính, đồng thời giảm tắc nghẽn giao thông và cải thiện an toàn đường bộ.
Một yếu tố quan trọng khác góp phần vào “Mùa xuân AI” sắp tới là sự đầu tư ngày càng tăng vào nghiên cứu và phát triển AI. Các công ty, chính phủ và tổ chức trên khắp thế giới đang đầu tư hàng tỷ đô la vào nghiên cứu, phát triển AI với mục tiêu thúc đẩy lĩnh vực này, thúc đẩy phát triển các ứng dụng AI và đổi mới sáng tạo. Khoản đầu tư gia tăng này đang dẫn đến việc bùng nổ thành lập các công ty khởi nghiệp AI, tăng cường sự phát triển của các công ty AI hiện có, tạo ra cơ hội việc làm mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
“Mùa xuân AI” sắp tới cũng đang được hỗ trợ lớn bởi sự sẵn có ngày càng tăng của dữ liệu lớn và sức mạnh tính toán. Với sự phát triển của Internet di động, Internet vạn vật (IoT) và sự phổ biến rộng khắp của các thiết bị được kết nối, một lượng lớn dữ liệu đang được tạo ra mỗi ngày. Dòng chảy dữ liệu này đang được sử dụng để đào tạo các thuật toán học máy, hình thành các mô hình tiền huấn luyện, cho phép phát triển các hệ thống AI lớn hơn, đáp ứng nhu cầu sử dụng toàn cầu.
Những tiến bộ trong phần cứng điện toán và tính khả dụng ngày càng tăng của tài nguyên điện toán đám mây đang cho phép các nhà nghiên cứu, nhà phát triển thực hiện các phép tính và mô phỏng AI siêu phức tạp.
AI là một chặng đường quan trọng trong sự tiến hoá của nhân loại. Khác với các công nghệ nhất thời khác có tính bong bóng cao và chỉ xuất hiện, tồn tại trong vài thời điểm theo sự dẫn dắt của thị trường, AI bền bỉ và sống động, dù thịnh hay suy vẫn luôn tiến lên phía trước để ngày càng đưa nhân loại đến gần hơn với công bằng, tiến bộ.
Lê Công Thành
Chủ tịch Công ty InfoRe Technology
